20 września 2011

Dziwne losy Jane Eyre

Gdy odbierałam tę książkę z biblioteki, przeraziła mnie jej grubość – całe 600 stron! Z racji tego, że bardzo wolno czytam (lubię się zagłębiać w powieść na tysiąc różnych sposobów :P ) wolę krótkie, niewielkie książeczki – tym razem czekało mnie opasłe tomisko.



Mimo grubości powieść czytało się bardzo przyjemnie – polubiłam główną bohaterkę, a pewne podobieństwo (tak samo jak Jane lubię przyglądać się ludziom i analizować ich – często będąc dzieckiem słyszałam „co się gapisz”, teraz obserwowani reagują tylko takim osobliwym spojrzeniem :D ) pozwoliło mi się utożsamiać z nią na tyle, żeby wszystkie wydarzenia wydały mi się realne, a to się u mnie rzadko zdarza.

Kreacja bohaterów to z resztą bardzo mocna strona powieści – główna bohaterka nie jest wyidealizowaną pięknością, a każda z postaci ma swoje wady oraz zalety – zupełnie jak w życiu. Co w tym takiego zadziwiającego? Otóż to, że w Internecie krążą liczne recenzje porównujące Jane Eyre do Kopciuszka. Po takim wstępie przygotowana byłam na koszmarny, ale jednak kostiumowy, stereotyp: biedna, piękna i idealna dziewczyna spotyka przystojnego księcia, biorą ślub i żyją długo i szczęśliwie, na przekór złym siostrom i macosze, które zostają ukarane. koniec. A w powieści jest zupełnie inaczej! Owszem, jakieś „kopciuszkowe” elementy tam są, ale oprócz tego znaleźć tam można doskonały, wnikliwy opis XIX wiecznej pensji dla ubogich dziewcząt – przerażający! i porównywalny z obozem pracy. Owszem, Charlotte na pewno trochę pofantazjowała, ale jednak na czymś, przynajmniej minimalnie, musiała się opierać przy pisaniu tej sporej części książki – scen w Lowood School. 



Cała reszta powieści jest ciekawą mieszaniną romantycznego gotycyzmu (aczkolwiek te gotyckie drobiazgi nie noszą fantastycznych cech – wszystkie zjawiska są realnie wytłumaczalne, a tajemnica rozwiązuje się w ciągu rozwoju wydarzeń) i kształtującej się (w XIX w.) wciąż powieści psychologicznej. Pierwszoosobowa narracja pomogła rozwiązać problem analizy psychologicznej bohaterów – wszystko poznajemy z punktu widzenia Jane, ewentualnie, jeżeli panna Eyre wysłuchuje czyjejś opowieści, z punktu widzenia innych bohaterów. Jest to, przynajmniej dla mnie, cudowne rozwiązanie – nie ma nieznośnego narratora „z zewnątrz” i jego koszmarnych sądów oraz perswazji – to czytelnik sam wyrabia sobie sąd o każdym bohaterze. Ja na przykład aż do rozwiązania tej gotyckiej tajemnicy Thornfield Hall nie lubiłam jego właściciela. Tak, tak, pan Rochester nie przypadł mi do gustu, dopiero potem zaczęłam żywić do niego jakieś bardziej pozytywne uczucia (hehe). Z resztą wszyscy bohaterowie są bardzo dokładnie scharakteryzowani, poznajemy ich głównie poprzez ich czyny, myśli i wygląd (widocznie Bronte, zgodnie z ówczesną modą, uważała, że wszystkie elementy osobowości uwidaczniają się na twarzy), a nie przez suche wyliczenie cech charakteru.
Kolejną niebywałą zaletą powieści jest styl – kwieciste, pełne barw, zapachów, dźwięków opisy, wnikliwe analizy poszczególnych osób pojawiających się w utworze, doskonała umiejętność tworzenia intrygi, która zaciekawi i na długo zatrzyma czytelnika. Obcując z tą powieścią dziwiłam się wielokrotnie, że pisała ją kobieta. Piszące damy i ich dzieła (przynajmniej te, które czytałam) są zazwyczaj daleko za mężczyznami. Konwencje i moralizowanie, strach przed złamaniem konwenansów i dawaniem złego przykładu innym młodym pannom, schematyczność i przewidywalność – oto, co dotąd znajdowałam w utworach pisanych przez kobiety końca XVIII i I połowy XIX wieku. Z Jane Eyre tak nie jest – pod tym względem Charlotte Bronte góruje nad innymi piszącymi damami.



To wszystko razem sprawiło, że bardzo, ale to bardzo lubiłam przebywać w świecie powieści, a gdy ją skończyłam, długo nie mogłam się zabrać za jakąkolwiek inną książkę. Miałam nawet wrażenie, że moja bliska przyjaciółka Jane Eyre, z którą spędziłam kilka cudownych dni wyjechała i wróci dopiero w filmie (7 października - nie mogę się doczekać!).

10/10



PS. Swoją drogą postać Berty Mason jest niesamowicie ciekawa – szkoda, że Charlotte Bronte nie napisała później oddzielnej powieści o jej losach. Do tej pory (przynajmniej dla mnie) książkowy szaleniec, może ze względu na romantyków był kimś pozytywnym - czasem wzbudzającym litość bohaterem z długą i smutną historią obłąkania, czasem fascynującym geniuszem – a to dla tego, że zawsze widziałam go od środka – z jego punktu widzenia. W przypadku Berty widzimy ją tylko z zewnątrz, i to oczami normalnej reszty bohaterów - jako przerażający, zanimalizowany twór, diablicę i wariatkę zamkniętą stale w ukrytym pokoju. A ciekawie byłoby poznać jej myśli i odczucia, gdy uciekała ze swojej klatki i żądna krwi błąkała się po korytarzach Thornfield Hall, gdy przymierzała ślubny welon Jane, gdy w furii gryzła swojego brata i wrzeszczała, że pożre jego serce (to było mocne! :D); oraz wcześniej, przed szaleństwem, gdy rosła w niej „rozpusta” (swoją drogą chciałabym poznać, co dokładnie Charlotte miała na myśli pisząc to – ciekawska jestem ^^) i nienawiść do męża… Oj szkoda, szkoda, że autorka nie poświęciła jej więcej uwagi, choć pewnie gdyby opisała jej myśli, Berta stałaby się bardziej ludzka, bardziej godna współczucia / budząca fascynację i tym samym mniej straszna, a to zburzyło by pewnie gotycki aromat powieści.
Więc dobrze już, wybaczam Bronte to zaniedbanie – niech Berta będzie budzącą grozę, odczłowieczoną wariatką. W końcu sequele zawsze są gorsze od oryginałów ;)

6 komentarzy:

  1. Przepiękne są te zdjęcia z ksiażką w roli głownej. Takie martwe natury z epoki...
    A zajrzałam tu, by powiedzieć, iż dalsze losy Berty Mason zostały opisane. Wprawdzie nie przez Charlottę Bronte, ale przez pisarkę dwudziestowieczną - Jean Rhys, powieść nazywa się "Szerokie Morze Sargassowe" i była tłumaczona na polski i u nas wydana w latach 80.
    Jej fabuła to lustrzane odbicie "Dziwnych losów Jane Eyre" - ale wszystko jest opowiedziane z perspektywy Berty. Widziałam nawet kiedyś w telewizji adaptację filmową tej powieści. Też właśnie sobie wróciłam do czytania wiktoriańskich historii i z przyjemnością przeczytałam "Jane Eyre", przy okazji znalazłam ciekawą aferę literacką związaną z zadedykowaniem tej powieści Willimamowi Thackeray'owi - szerzej opisałam to u siebie. Jak masz ochotę, to zajrzyj.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. O, dziękuję za komentarz, to jeden z moich pierwszych postów, jest straszny i już od dawna chcę napisać go od nowa :P Moja ukochana powieść zasługuje na coś lepszego ;)

      Szerokie Morze Sargassowe znalazłam jakiś czas po przeczytaniu Jane Eyre i tak książka czeka, aż będę miała nastrój na postkolonialne historie :)

      Ta afera była niezła :D Tym bardziej, że Charlotte unikała rozgłosu... A tymczasem rozgłos postanowił sam się o nią upomnieć ;)

      Usuń
    2. Nic nie musisz zmieniać! Ten post jest świetny.
      No, a zdjęcia to - jak już pisałam - palce lizać! Bardzo lubię takie starocie. To własne zbiory?

      Usuń
    3. To starocie na strychu na wsi - wszystkie zakurzone i podrdzewiałe. Jak byłam mała, bałam się tego strychu ;)

      Usuń
    4. Ciekawe czy "Szerokie morze" już przeczytałaś? Jest to znakomita książka, nic z sequela, świetna historia wyprowadzona z innej historii, ale w zupełnie innym stylu i klimacie, bez prób XIX-wiecznej stylizacji. Raczej dialog, a nawet spór, z "Jane Eyre" - a co najmniej druga strona medalu. Żałuję, że nie mam w domu - postawiłabym obok Jane, chociaż nie wiem, jak panie by to zniosły :) Pozdrawiam, Joanna (z balu Arsenału)

      Usuń
    5. A, wiem, historia od strony Berty Mason. Jakoś niedługo po przeczytaniu JE dowiedziałam się o niej i zapisałam tę książkę na listę. Wiem, że jest króciutka, ale jak dotąd jeszcze się za nią nie zabrałam. Może już najwyższy czas? ;)

      Usuń