Od negliżu do kreacji balowej

- czyli wszystkie rodzaje dziewiętnastowiecznych sukni w jednym miejscu

Zanim przejdziemy do różnic w ubiorach kolejnych dekad XIX wieku, zatrzymajmy się chwilkę przy samej filozofii ówczesnego stroju. Dzisiaj wszystko jest proste. W domu nosimy byle co ( :P ), a idąc rano do pracy zakładamy ubrania, w których spędzamy cały boży dzień. No chyba, że idziemy na siłownię / basen / do teatru / na imprezę. Wtedy wyjątkowo zakładamy co innego. Tymczasem w XIX wieku przebierano się w ciągu każdego dnia ok. 4 razy. Mowa tu oczywiście o klasach (bogatszej) średniej i wyższej, które było na to stać. Ówczesne kobiety miały być między innymi ozdobą domu i osłodą życia swojego dżentelmena (meh), stąd tyle strojów na różne okazje i pory dnia.

Suknia dzienna i suknia poranna

Zacznijmy od rana. Do śniadania każda kobieta przebierała się w tzw. negliż poranny. Była to wygodna kreacja z lekkich materiałów (batyst, muślin) o prostym kroju, zdobiona jedynie haftem. W XIX wieku założenie zbyt strojnej sukni rano było uznawane za przejaw złego gustu. Lekkość ubioru miała harmonizować z lekkością poranka. Dekolt oczywiście był zakryty, a rękawy długie. Pierwsza tego dnia kreacja musiała być skromna. Do dziś zachowało się mniej takich sukni, niż np. balowych, które ze względu na cenę i niezwykłość (negliże noszono codziennie, a balowe raz na jakiś czas) zostały widocznie uznane za warte zachowania, w przeciwieństwie do prostych sukni śniadaniowych... Myślę, że ta biała po prawej mogłaby być dobrym przykładem takiej sukienki (choć nie znalazłam jej opisu, więc tylko wnioskuję z tego, jak wyglada)

Suknia wieczorowa i spacerowa. Motyle to chyba mój ukochany motyw na tych sukniach! Kiedyś na pewno sobie taką uszyję <3 Ta po prawej jest w dodatku w Polsce - w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie i można ją sobie pooglądać w wizualizacji 3D (tutaj)

Po śniadaniu czas zażyć zdrowej aktywności fizycznej, czyli iść na spacer lub "na świeże powietrze" - do ogrodu. W tym celu przebierano się w suknie dzienne, tzw. spacerowe. Jeśli kobieta zamierzała tylko spacerować po ogrodzie lub odbyć przejażdżkę powozem, zakładała lekką sukienkę jedwabną w żywszych kolorach, niż jasna poranna, a do niej dobierała parasolkę, chroniącą od słońca. Jak widać powyżej (po prawej), w upalne dni spędzane w ogrodzie dobrze sprawdzał się też drukowany muślin. Kobiety, które dużo chodziły pieszo i przez to narażone były na chłodny wiatr, przelotne deszcze i zabrudzenia rąbka sukni, decydowały się na grubsze ubrania szyte z wełny, wciąż proste i pozbawione przesadnych ozdób. Na ramiona narzucały szal. Suknie dzienne, podobnie, jak poranne wyposażone były w długie rękawy i nie miały dużego dekoltu.

Tak dla krynoliny w kolorze bloga! :D Ta sama suknia ze stanikiem dziennym (po lewej) i wieczorowym (po prawej)

Z okazji popołudniowej herbaty przebierano się raz jeszcze. O ile stroje poranne były skromne, tak popołudniowe pozwalały już na odrobinę zdobień. Suknie, w które przebierano się na podwieczorek (tzw. negliż wieczorny) szyte były często z atłasu i zdobne w pasmanterię oraz koronki. Pozwalano sobie również na (mniejszy) dekolt i w niektórych sytuacjach krótkie rękawy (choć częściej wybierano te dłuższe).

W latach, którym poświęcona jest ta seria postów ogromną karierę zrobiły też tzw. Robe à Transformation - suknie, które posiadały dwa staniki - dzienny i wieczorowy - na różne okazje. Było to na pewno ekonomiczne i przydawało się nie tylko biedniejszym pannom (co pozwalało zaoszczędzić materiału, gdyż na obszycie szerokiej spódnicy schodziły całe metry tkanin i pasmanterii), lecz także w podróży. Wystarczyło spakować dodatkowy stanik i już miało się dwie suknie :)

Poniżej drugi przykład Robe à Transformation:

Jak zobaczyłam tę wersję wieczorową, to aż zatrzepotało mi serce - jest boska!

Na proszone herbaty i wieczorki przebierano się w strój wieczorowy, a dokładniej jego skromniejszą odmianę. Tu królował dekolt i krótkie rękawki. Stroje wizytowe szyte były często z atłasu i zdobione koronkami, przy czym ich bogactwo odzwierciedlać miało status społeczny męża (kobieta "pokazywała" strojem pozycję jego i rodziny). Z tego powodu panny musiały poprzestać na skromniejszych, prostszych ubraniach szytych z lekkich materiałów i obyć się bez biżuterii - wyjątek czyniono jedynie dla pereł. Tymczasem mężatki pozwalały sobie na suknie jedwabne z dużym dekoltem i liczne dodatki: koronki, futrzane elementy oraz biżuterię. Matrony (40+ czyli o jakieś 20 lat wcześniej, niż dziś :O ) musiały ograniczyć ozdoby i skromnością stroju podkreślić swoją stateczność.

Podobne suknie. Po lewej skromniejsza wieczorowa wizytowa, a po prawej - balowa

Ostatnim strojem, w który się przebierano, i to też nie zawsze, tylko "w sezonie", była suknia balowa. Stanowiła ona odmianę sukni wieczorowej, przy czym mogła być tak szeroka w obwodzie, tak wydekoltowana i tak strojna, jak tylko pozwalały zasoby finansowe. Bal (a niekiedy i wieczór spędzony w teatrze, czy operze) był od tego, by się pokazać. Stosowano tu najdroższe materiały, głównie jedwabne, obszywano kreację mnóstwem fantazyjnych, pasmanteryjnych zdobień, do tego dodawano liczne falbany oraz kokardy. Berta (falbana przy dekolcie - będzie o niej później) odsłaniająca ramiona była ogromna i bogato przybrana kwiatami. We włosy również wpinano kwiaty i pióra. Biżuterię wybierano ze szlachetnych kruszców, drogich kamieni, pereł i diamentów. Jako modne akcesorium służyła też zdobiona, metalowa oprawka na bukiet kwiatów. Pozwalano sobie również na mocniejsze perfumy, których rano nie używano wcale, a po południu przyzwalano ledwie na mgiełkę zapachu.

Suknie balowe

Jak widać, ówczesny podział strojów i filozofia mody bardzo różniły się od dzisiejszych, przez co trudno dziś dookreślić dokładnie, czy mamy do czynienia z suknią już balową, czy jeszcze wizytową. Wszystko zależało od zasobów finansowych kobiety (czy raczej jej męża - meh). Najbogatsze rody mogły pozwolić sobie na nieprawdopodobne suknie odzwierciedlające ich splendor, podczas gdy panna z średniozamożnej klasy średniej na bal włożyłaby suknię, która w arystokratycznych kręgach nie uchodziłaby za odpowiednią nawet na herbatkę. Dlatego chyba najbezpieczniej jest określać suknie najpierw jako dzienne lub wieczorowe, a dopiero potem zastanawiać się nad dalszą klasyfikacją na negliże poranne i suknie dzienne, a wśród nich spacerowe oraz suknie popołudniowe, wizytowe i balowe.

Mam nadzieję, że udało mi się jasno opisać to, co wiem na temat podziału sukni w latach 1840-1870. A w następnym poście z tej serii pooglądamy sobie bliżej stroje damskie z lat 1840. :)

[Edit. 20 VII]

W komentarzu pod postem Kajani wyraziła podejrzenia co do białej sukni porannej - i słusznie. Przypadkowo trafiłam na nią w innym miejscu i tym razem była już podpisana jako kostium filmowy (klik).

Tego samego dnia natomiast trafiłam na suknie opisywane jako... szlafroki (wrapper, dressing gown) i zastanawiam się, czy one nie byłyby właśnie tymi sukniami porannymi... Co prawda są z cięższych materiałów, mają ciemniejsze kolory oraz dość rzucające się w oczy wzornictwo, ale z drugiej strony ten luźny krój mógłby świadczyć o tym, że to są właśnie zachowane suknie poranne. Co o tym myślicie?

______________________________

Źródła obrazków: pinterest, retrorack, muzea.malopolska