Ozdobna peruczka i tricorn...

... czyli druga część posta o modzie męskiej w II połowie XVIII wieku. Dzisiaj zajmiemy się dodatkami w ubiorze ówczesnego eleganta.

Jak wiemy z poprzedniego posta, moda męska w osiemnastym wieku była bardzo (jak na dzisiejszy gust) zdobna i kolorowa. Osiemnastym stuleciem rządziły kobiety i to znalazło odzwierciedlenie chyba w każdej dziedzinie życia - również w modzie męskiej. Dziś ta feminizacja ówczesnych strojów jest szczególnie widoczna, dlatego może dziwić fakt, że męskie kapelusze i uczesanie osiemnastowieczne pochodzą wprost z... wojskowego poligonu!

Większość z nas kojarzy osiemnastowiecznych mężczyzn właśnie z ozdobnymi, białymi i lśniącymi peruczkami z lokami po bokach twarzy. Jest to zasługa pierwszych filmów kostiumowych, które wylansowały takie postrzeganie XVIII wieku (podobnie, jak rogi przy wikińskich hełmach :D ) i... pruskiego munduru osiemnatsowiecznego, w którego skład wchodziły właśnie te charakterystyczne uczesania.

W rzeczywistości ówczesne peruki były różne. Robiono je zarówno z ludzkich włosów (straszne! i drogie), jak i z sierści, wełny oraz nici (tańsze odpowiedniki). Niektórzy mężczyźni czesali tak własne włosy, inni wybierali styl "pół na pół" - peruczkę przesuwali na tył głowy, a na wierzch zaczesywali własne włosy, co dawało bardziej naturalny efekt. Kolor peruki zależał od użytych włosów i koloru pudru. Perukę układał balwierz (ówczesny fryzjer) na przeznaczonym do tego manekinie, korzystając ze specjalnych wałków (TUTAJ) i, nierzadko trujących, płynów utrwalających. Puder nakładano już po założeniu peruczki, okrywszy wcześniej strój zabezpieczającym peniuarem, a twarz - papierowym rożkiem (kojarzycie scenę z Amadeusza? ;) )

W XVIII wieku istniały różne typy fryzur. 

Najbardziej typowa to en bourse ("w sakiewkę") - włosy zaczesane do tyłu i umieszczone w harbajtlu - specjalnym, najczęściej czarnym, jedwabnym woreczku. Gdy mężczyzna nie chciał zakładać harbajtla, wiązał włosy w harcap, czyli warkoczyk. W armii pruskiej warkocz ten był szczególnie istotny, miał bowiem chronić szyję przed nieprzyjacielskimi ciosami :D Inni panowie woleli czesać się "w ogon", spinając włosy czarną wstążką (catogan) w kucyk na karku (pig-tail).

Włosy na czubku głowy (wcześniej uniesione wysoko), w II połowie XVIII wieku były puszyste, zaś po bokach formowały się w cadenettes - loczki, których ilość była dowolna i zależała od właściciela peruczki oraz jego fryzjera.

Powyżej macie przykłady takich uczesań na portretach, a TUTAJ porównanie kilku różnych stylów od początku stulecia. 

Od lewej: tricorn, bicorn i kapelusz kwakierski

Kapelusz noszono najczęściej trójgraniasty / trójrożny / tricorn, który ozdabiano galonem lub piórami (zawsze myślałam, że te pióra to wymysł filmowców!). Gdy jednak na głowie była już misternie ułożona fryzura, nie zakładano go, tylko noszono pod pachą, bardziej jako akcesorium, niż faktyczny kapelusz. Z tego powodu powstały kapelusze chapeaux - bras, czyli składane na płasko i noszone w ręce, nie na głowie.

Pod koniec XVIII wieku modny zaczął być też bicorn - kapelusz dwurożny, dzisiaj kojarzony głównie z Napoleonem. Bicorn można było nosić na dwa sposoby. Anglicy zazwyczaj zakładali go wzdłuż, zaś Francuzi - w poprzek.

Oba typy kapeluszy były stosowane, i są znane z ówczesnego munduru wojskowego.

Anglomania końca XVIII wieku sprawiła, że modny stał się też inny typ kapeluszy - jockei i kapelusz kwakierski. Były one okrągłe z płaskim rondem, wysokie, przewiązane wstążką z klamerką (tzw. kapelusz podróżny) lub niższe - taki kształt zapowiadał już dziewiętnastowieczny cylinder.

Tutaj (1, 2) macie przykłady różnych wariantów osiemnastowiecznych kapeluszy, a TU mężczyznę ubranego zgodnie z modną anglomanią końca wieku.

 Obfitość stroju osiemnastowiecznego sprawiała, że inne dodatki były raczej skromne. Stanowiły je: spacerowa laseczka (huletka?), którą w wariancie stroju do jazdy konnej zastępowała szpicruta, oraz chatelaines (szatelenki? Czy to możliwe, że te damskie, dziewiętnastowieczne wzięły się ze stroju męskiego? Myślę, że tak, w końcu moda damska końca wieku przejęła niektóre elementy strojów męskich, np. redignote, a wraz z nimi - szatelenki [klik!] ) - ozdobne łańcuszki, zwieszające się od pasa na biodra. 

Oczywiście osiemnastowieczni modnisie - fircyki i maccaroni zakładali również liczne, nie tylko rodowe pierścienie, łańcuszki na szyję, na których zwieszały się ordery, ozdobne zawieszki lub miniatury, a także korzystali z dobrodziejstw makijażu. Większość mężczyzn poprzestawała jednak na chatelaines i laseczce.

***

W ten sposób, w czterech postach opisałam już podstawy męskiego stroju w latach 1770 - 1870. Myślę, że skoro na blogu pojawia się coraz więcej mężczyzn zainteresowanych historią mody, mogłabym kontynuować tę serię, opisując szczegółowo strój męski w poszczególnych dekadach lub różne jego typy (strój do jazdy konnej, dzienny, orientalny, na wojnę, balowy, spacerowy itd.). 

Kto jest za?