♕ Koafiura godna królowej salonów

Pióra, wstążki, perełki, doczepiane loczki, girlandy kwiatów, a nawet małe figurki - to wszystko znajdziecie na głowie osiemnastowiecznej elegantki!

W XVIII wieku uczesanie było nie tylko dopełnieniem stroju, lecz nierzadko - dodatkiem, który zwracał na siebie największą uwagę. Z resztą, gdyby zapytać kogoś niezainteresowanego tematem, z czym kojarzy mu się ubiór kobiecy w osiemnastym wieku, oprócz obszernych sukni na rogówce, wymieniłby pewnie jeszcze wysokie koafiury - coiffure a crochets.

Stworzenie tego typu uczesania przypisuje się tradycyjnie Rose Bertin - krawcowej Marii Antoniny, która oprócz strojów, zaczęła zdobić również włosy. A żeby nie brakowało odpowiedniej powierzchni dla coraz liczniejszych ozdób - wraz z ich ilością rosły też rozmiary uczesania. Mme Bertin nie była jednak pierwsza - w 1765 roku nadworny fryzjer francuski, Legros de Rumigny, na podstawie swojego bogatego doświadczenia wydał książkę, dotyczącą sposobów czesania dam dworu (L'Art de la coeffure des dames françaises), zaś dwa lata później założył nawet Akademię Fryzjerstwa (Académie pour la coëffures des Dames), co przysporzyło mu kłopotów ze względu na zatarg z cechem balwierzy, którzy dotąd niepodzielnie dzierżyli fach fryzjerstwa. Mimo kar, obecność fryzjerów-artystów stała się faktem, a coraz wymyślniejsze fryzury - obowiązkowym elementem stroju każdej szanującej się damy.

Dyktatorami fryzjerskiej mody w latch 70. byli, oprócz Rose Bertin, jej rywal - Beaulard oraz nadworny fryzjer Marii Antoniny, i zarazem jej serdeczny przyjaciel - Leonard.

W siódmej dekadzie XVIII wieku najmodniejszym uczesaniem był puf (pouf) - niebotycznych rozmiarów konstrukcja z włosów naturalnych i dopinanych, często także i w formie nakładanej na głowę peruki. Pufy były różne - od wysokiej na pięć metrów (!) loży operowej, zaprojektowanej przez Leonarda (kojarzycie tę scenę [2:05] w Marii Antoninie? ;) ) przez równie wysokie, gładkie fryzury oparte na szynionie (specjalnym wysokim, płóciennym czepku wypchanym bawełną i pokrywanym włosami) do całkiem praktycznych, uniesionych tylko na kilkanaście centymetrów fryzur. To, jak wyglądało upięcie zależało nie tylko od gustu kobiety, lecz także od zasobności portfela jej męża :P O ile królowa Francji i księżne mogły zlecać wykonanie obfitej koafiury nawet codziennie, o tyle biedniejsze kobiety, mając mniej pieniędzy i jednocześnie chcąc dogodzić swojej próżności, czesały się nierzadko ledwie raz na kilka tygodni! Raz wykonana, misterna fryzura musiała się trzymać najdłużej, jak się dało, co nie tylko utrudniało sen, lecz także uniemożliwiało utrzymywanie jakiejkolwiek higieny włosów. W nieczesanych i niemytych przed długie tygodnie puklach lęgły się insekty, a legenda głosi, że jedna z dam, po "otworzeniu" koafiury odkryła w niej małą rodzinę myszy, co tak ją przeraziło, że w efekcie strachu straciła mające się narodzić dziecko. Niemniej jednak, w bogatszych domach i na dworze zmieniano fryzury regularnie - i to chyba raczej ze względu na trendy, niż higienę ;)

Modne były różne typy puf, ale przede wszystkim fryzura sentymentalna, na której umieszczano wszystko to, co uznano za ważne, np. zestaw figurek, obrazujących rodzinę. Taka kobieta mogła z pełną odpowiedzialnością mówić, że ma cały dom na głowie :D Modna była również fryzura symboliczna, w której układ wplątanych we włosy przedmiotów niósł ze sobą jakieś znaczenie. Wdowa, pragnąca powtórnie wyjść za mąż umieszczała więc w bujnych splotach maleńką trumienkę, a obok - amorka celującego z łuku.

Słynną odmianą tego rodzaju uczesania był zaprojektowany w 1777 przez Beaularda dla wdowy po admirale angielskim pouf au sentiment a la belle Poule - puf z modelem statku płynącym po włosach ułożonych w fale. Fryzura ta znalazła wiele naśladowczyń i zachowała się w licznych rysunkach i ilustracjach w ówczesnych żurnalach. 

Inne modne uczesania, niosące znaczenie dotyczyły najczęściej wydarzeń politycznych (pouf a la corne d`abondance "róg obfitości" - noszony po koronacji Ludwika XVI ), albo ogólnie znanych symboli (a l`Insurgent - puf imitujący węża, który jednak budził wśród oglądających taki popłoch, że szybko przestał być modny ;) ), żeby zaś nie utrudniać podróży powozem i nie nakazywać demontażu dachu, część kobiet decydowała się na praktyczną i zabawną fryzurę babci ze sprężynką zamontowaną wewnątrz stelaża, która umożliwiała obniżanie fryzury w razie potrzeb.
Inne damy wybierały też damską wersję catogana, w której poskręcane pukle z tyłu głowy podwijano do środka i przewiązywano wstążką.

Egreta Marii Antoniny (obraz) i dwie zachowane osiemnastowieczne.

Aby koafiura dawała pożądany efekt, ozdabiano ją mnóstwem lśniących i pięknych ozdób. Najczęściej noszono (modne już od czasów Ludwika XIV) fontazie - ozdoby ze wstążek i koronek. Ozdabiano też głowę tiulem i gazą, mocowano we włosach owoce, warzywa oraz prawdziwe, ułożone w girlandy kwiaty w specjalnych małych flakonikach. Noszono również figurki i inne miniaturowe przedmioty, perły, imponujące pióra oraz egrety - specjalną biżuterię w kształcie wysadzanego kamieniami pióra, służącą do podtrzymania prawdziwych piór wpiętych we włosy.
Lubiono również pudrować włosy, i to nie tylko na biało, lecz (nawet częściej) na szaro (kolor agatowy), blond (chamois) oraz czerwono i niebiesko, przy czym te ostatnie kolory dawały tylko pastelowy efekt. Na czas żałoby zaś przeznaczano wyjątkowy czarny puder. Podczas pudrowania zakładano odzież ochronną - specjalną pelerynę (podwłośnik) i papierowy rożek dla ochrony twarzy.

W latach 80. na fali fascynacji (wciąż) filozofią Rousseau i chęci powrotu do natury, a także nadchodzącej anglomanii, zaczęto nosić lżejsze fryzury. Pozbywano się wysokich konstrukcji na rzecz miękkich peruk lub własnych włosów, a fryzura zmieniła orientację z wertykalnej na horyzontalną. Uczesanie A l`Hérisson, znane także jako angielskie Hedgehog ("na jeża") składało się z mnóstwa puszystych, roztrzepanych loczków, tworzących wokół głowy półokrągłą, szerszą, niż wyższą aureolę i luźno spływających na plecy długich, oddzielonych pukli (najpiękniejszy jest chyba jeż Mme Lavoisier). Jeża wciąż ozdabiano jeszcze wstążkami, perłami i kwiatami, a najchętniej łączono go z odpowiednim nakryciem głowy, choć tak obfite ozdoby i ich symbolika, jak dekadę wcześniej, odeszły już w zapomnienie.

Fryzury lat 90. zaczęły przyjmować łagodniejsze kształty. Luźne pukle a l`Herisson wydłużyły się jeszcze, łagodnie spływając na ramiona, zaś miękkie, już nie tak puszyste loki wokół twarzy ujarzmiała wpleciona w nie szarfa. Choć fryzura antycznej muzy zaczęła się pojawiać już w latach 80., dopiero teraz zyskała na popularności, zapowiadając nadchodzące wraz z nowym stuleciem nowe, antykizujące prądy w modzie. I właśnie taka zachwyca mnie najbardziej!