Dzisiaj będzie industrialnie

Jako, że po kolejnym obejrzeniu serialu i przeczytaniu powieści (będzie post w przyszłym tygodniu), moja zeszłoroczna Thorntonmania odnowiła się i jeszcze przybrała na sile, nawet nie próbuję opuszczać choć na chwilę wiktoriańskiej Anglii lat 1850. Co więcej, próbuję sprowadzić ją do siebie ;)

A nie jest to wcale takie trudne, jeśli weźmiemy pod uwagę, że Śląsk jest takim samym obszarem przemysłowym, jak miejsce akcji powieści Elizabeth Gaskell, tylko kilkadziesiąt lat młodszym. Dlatego dzisiaj przymknijmy trochę oko na czasy, których dotyczy ten blog i raczej skupmy się na tematyce. Będzie o miejscu pięknym, architektonicznie przemyślanym, a do tego użytecznym, które powstało ponad sto lat temu na historycznie przemysłowym obszarze, będącym dziś już częścią Katowic.

Nikiszowiec, bo o nim mowa, powstał na zlecenie koncernu górniczo-hutniczego Georg von Gieshes Erben w latach 1908-1918. Śląskie rejony bardzo hojnie obdarowywały ówczesnych przedsiębiorców węglem, a że akurat była na niego koniunktura, kopalnie powstawały jedna po drugiej, dając zatrudnienie całej rzeszy górników. Aby nie marnować czasu na dojazdy, pracodawcy tworzyli dla swoich pracowników osiedla robotnicze zlokalizowane blisko szybów kopalnianych. A, że (w przeciwieństwie do współczesnych nam) mieli również poczucie estetyki, do tworzenia tych osiedli zatrudniali architektów takich, jak Georg i Emil Zillmann, którzy już kilka lat wcześniej stworzyli unikatowy Giszowiec, oparty na koncepcji osiedla-ogrodu (niestety, w latach 1970. wyburzono jego część i postawiono tam bloki -_- ).

Bracia Zillmann tym razem zaprojektowali miejski, bardzo nowoczesny, a przy tym piękny i jednorodny architektonicznie kompleks domów, których mieszkańcom miało nie brakować niczego. Jak na ówczesne realia życia robotniczego, Nikiszowiec prezentował się na prawdę dobrze: każdy dom wyposażony był kanalizację i oświetlenie elektryczne, a mieszkańcy mieli dodatkowo do dyspozycji wewnętrzny dziedziniec, wraz z przeznaczonymi do hodowli drobnych zwierząt: królików, gołębi (na Śląsku hoduje się je do dziś :) ) i świń chlewikami oraz  piekarniokami, w których mogli wypiekać własny chleb i ciasto. Mieszczące się za osiedlem pola uprawne stanowiły dla robotników źródło dodatkowego dochodu. Jeśli wytężymy trochę wyobraźnię, dostrzeżemy też piękną okolicę sprzed stu lat, pełną zielonych, szumiących lasów, i skrywających węgiel pagórków, wśród których zbudowano osiedle.

Kolonia składała się z dziewięciu wielomieszkaniowych domów zamkniętych pierścieniowo, które łączyły się ze sobą za pomocą przerzuconych nad ulicą nadwieszek (mapa poglądowa). Każdy z mieszczących się na dwóch, przecinających się siatkach ulic domów ma również swój własny, wyjątkowy charakter, który nadają mu różnie zbudowane wykusze, bramy i obramowania okienne wykonane z cegły licówki.

Po prostu urzekł mnie budynek poczty, ozdobiony różami :)

Samo osiedle wyposażono również w budynki użyteczności publicznej takie, jak: szkoła, kościół (w latach 1920.), szpital dla zakaźnie chorych, biblioteka, łaźnia, pralnia, sklepy, poczta (budynek ozdobiony pięknymi różami), hotel dla samotnych górników i budynki administracyjne. Był nawet zakład fotograficzny, założony przez amatora, Augustyna Niesporka w 1914 roku, i działający do dziś (otwarty do 17:00 :) ), a także sieć kolei wąskotorowej, łączącej poszczególne szyby i huty z osiedlem.

Czy robotnikom podobało się na Nikiszowcu? Może i tak, co nie zmienia jednak faktu, że w związku z brakiem wystarczających dostaw żywności w 1916 roku (trwała I wojna światowa) postanowili strajkować. Cel osiągnęli, mimo to dwa lata później powtórzyli strajk, domagając się wyższych płac, krótszej pracy i lepszego zaopatrzenia w żywność. Tym razem pracodawca nie spełnił ich próśb - strajk został stłumiony, a jego przywódcy wysłani na front lub zamknięci w nyskiej twierdzy.

(przypomina Wam to coś? ;) )

W jednym ze sklepów, umieszczonych na parterze domu kupiłam czekoladowe gofry, które przez przypadek okazały się wyglądać podobnie, jak całe osiedle! Smaczny Nikiszowiec, om nom nom...

Osiedle przetrwało do dziś w niezmienionym stanie. Chodząc jego ulicami, zaglądając do bram i na dziedzińce, przyglądając się poszczególnym domom i ich detalom, miałam wrażenie, że życie nadal toczy się tam rytmem wyznaczanym przez pracę i obowiązki w kopalni, która ogromna stoi nieopodal przyczajona, zapraszając górników do samego wnętrza ziemi. Tymczasem, na Nikiszowcu w przejrzyście czystych, otwartych oknach domów odbija się codzienna krzątanina - widać dzieci bawiące się na dziedzińcach i górników wracających z szychty; czuć zapach domowego obiadu, słodkiego ciasta i senną miękkość puszystych poduszek, wietrzących się na parapetach. Nieopodal przeciągają się po popołudniowej drzemce nikiszowskie koty. 

Słychać przeciągły gwizd kolejki wąskotorowej, pociąg rusza i już wracamy do domu, mijając po drodze górnicze familoki, katowickie, secesyjne kamienice i współczesne, masywne budynki z betonu i szkła. Jutro wrócimy tu znów, by rano wziąć się do pracy...