"It`s all money and smoke. That`s what they eat and breathe"*

Moda i przemysł. Z pozoru całkiem obce sobie, niemożliwe do zaaranżowania małżeństwo zostało zawarte. Industrialna rewolucja, zapoczątkowana w Anglii jeszcze w XVIII wieku, w połowie wieku XIX stała się niezaprzeczalnym faktem i ogarnęła całą Europę, zmieniając świat nie do poznania. Zakończyła się lekkość i finezja osiemnastowiecznego dworu, wygasła wybujała fantazja romantyzmu. Nastał czas ciężkiej pracy i niebywałych wynalazków; czas gwałtownych przemian, szybkiego bogacenia się i równie szybkiego upadku.

Eva Gonzales, La Toilette ; William Logsdail St. Paul’s and Ludgate Hill

Również i moda uległa pod naporem tej niezwykłej, wyzwolonej siły metalu i pary. Drapieżny kapitalizm, intensywny rozwój handlu, nagły sukces jednych przedsiębiorstw (na skutek spekulacji i dobrej koniunktury) kosztem równie spektakularnego bankructwa innych przyczyniły się do zmian w modzie męskiej i damskiej. W świecie wielkiej ekonomii i wielkich pieniędzy dominowała męskość. Sztuka i piękno nie stanowiły już wartości samych w sobie, lecz stały się oznaką statusu i symbolem bogactwa. Wszystko podlegało wycenie i nawet małżeństwo stanowiło pewnego rodzaju transakcję handlową. Kobieta wraz z wrodzonym poczuciem estetyki i naturalnie przynależnym jej pięknem została wzięta w niewolę równie pięknych sukni udrapowanych na metalowych stelażach, a jej urodę i pochodzenie oraz bogactwo męża, którego była reprezentantką podkreślała równie droga biżuteria.

Tissot, Gentleman on a Train ; Tissot, Woman of fashion

Tymczasem moda męska stała się bardziej swobodna i praktyczna. Ubrania nie mogły ograniczać ruchów, nie mogły stanowić przeszkody w tym szaleńczym biegu po ekonomiczny sukces. Zabudowane kamizelki, ciemne kolory i wysokie kołnierze (choć nie tak wysokie, jak w pierwszej połowie stulecia - nie mogły przecież unieruchomić szyi) i równie wysokie kapelusze tworzyły wrażenie zamknięcia i władczej nieprzystępności, cechujące właścicieli wartko rozwijających się fabryk oraz przebiegłyuch prawników i finansistów, którzy stanowili zaplecze niejednego sukcesu.

Tissot, The Artist`s Wives ; Tissot, The Departure Platform, Victoria Station

Posiadanie wielkich kolonii i wielkich pieniędzy pozwalało nie tylko na otwieranie wystaw światowych (najsłynniejsza była londyńska w 1851 roku), ukazujących osobliwości sprowadzone ze wszystkich stron świata, lecz także sprowadzanie produkowanych tanim kosztem* surowców - bawełny, wełny, a szczególnie jedwabiu (na skutek zarazy jedwabników w latach 50. nie mógł być produkowany w Europie), z których w ogromnych tkalniach powstawały materiały, rozwożone następnie do wielkich fabryk, w których, poddawane dalszej obróbce, zamieniały się w piękne stroje.

Tissot, The Fireplace ; Tissot, The Return from Boating Trip

Aby móc szybciej i lepiej produkować materiał, wymyślono (jeszcze w XVIII wieku, czemu poprzez niszczenie maszyn, protestowali luddyści. Proces wprowadzania tych zmian fajnie obrazuje powieść Shirley) mechaniczne przędzarki wyposażone w automatyczne czółenko, wrzeciona, których ilość w połowie wieku XIX zwiększyła się dwukrotnie i mechaniczny napęd (tutaj przędzarki z końca XIX wieku). W tym samym czasie wynaleziono też syntetyczne barwniki, umożliwiające uzyskanie żywych, intensywnych kolorów. Pierwszy był Perkin z dającą fioletową barwę malweiną (rok 1856), a następnie Francuz Verguin (lub według innego źródła Polak Jakub Natanson) z fuksyną, dającą odcienie intensywnego różu i czerwieni. Kilka lat później uzyskanie trwałych kolorów o pochodzeniu syntetycznym, i to w różnych odcieniach stało się faktem, a stroje o nieblaknących barwach - codziennością.

Gwałtowne przemiany i idące za nimi konflikty podzieliły społeczeństwo nie tylko na część damską i męską, lecz także - bogatą (panów) i biedną (robotników), co znalazło natychmiastowe odzwierciedlenie w modzie. W roku 1858 projektant o coraz głośniejszym nazwisku - Charles Frederick Worth otwiera pierwszy salon mody w Paryżu przy Rue de la Paix 7, dając początek haute couture - krawiectwu drogiemu i wysmakowanemu; tworząc kreacje balansujące na granicy sztuki użytkowej i wysokiej. W tym samym czasie kwitnie przemysłowa produkcja gotowej konfekcji - ubrań szytych maszynowo według jednego modelu i wzoru, które nie mogły już idealnie leżeć - to człowiek musiał dopasować się do jednego z kilku produkowanych rozmiarów (znamy to skądś? ;) ). Szybką, maszynową produkcję ubrań umożliwił doskonały wynalazek - maszyna do szycia, opatentowana w 1851 roku przez amerykańskiego wynalazcę Isaaca Merritta Singera, a dekadę później - w 1863 - dzieło Bonnaza: maszyna do szycia i haftowania.

Poynter, Evening at Home ; Tissot, The Shop Girl

Napływ stanowiącej siłę roboczą ludności wiejskiej do miast, nędzne warunki ich życia i brak czasu na domowe zajęcia takie jak szycie (kobiety również pracowały) sprawiały, że zapotrzebowanie na gotową konfekcję stale wzrastało, a domy handlowe takie, jak Belle Jardiniere Pierre`a Parissota umacniały swoją pozycję na rynku i notowały niesłabnący wzrost na giełdzie.

Jeśli mielibyśmy się zastanawiać, skąd wzięła swój początek moda taka, jaką mamy dzisiaj, ze wszystkimi jej wadami (słaba jakość, brzydota, pospolitość ubrań) i zaletami (szybkość produkcji, dostępność, cena w porównaniu z szyciem na miarę), trzeba sięgnąć wprost do rewolucji przemysłowej połowy wieku XIX i idącej za nią demokratyzacji mody, będącej owocem tego nietypowego, historycznego mariażu.

Tissot, Au Louvre ; Tissot, A Widow ; Tissot, Going to the City

________________________________________________

* Cytat z filmowej wersji Północy i Południa. Na tytuł posta nadaje się idealnie ;)

** Wszyscy znamy historię wyzysku niewolników w koloniach i robotników w fabrykach, potępiamy dziewiętnastowiecznych, a jednocześnie sami kupujemy ubrania w sieciówkach, które produkowane są w Chinach podobnymi metodami. Jak widać, niewiele się zmieniło przez ostatnie 150 lat.

Źródło obrazków: pinterest